Jednomandatowe okręgi wyborcze w kontekście spersonalizowanego systemu proporcjonalnego na przykładzie Wielkiej Brytanii i Irlandii

Abstract

W niniejszej pracy zostały przybliżone dwie metody przeliczania głosów na mandaty, tj. jednomandatowe okręgi wyborcze i spersonalizowany system proporcjonalny STV – Single Transferable Vote, zwany również Pojedynczy Głos Przechodni. Celem pracy jest pokazanie różnic między omawianymi metodami, ich wad i zalet, a także pokazanie jak owe metody funkcjonują w Wielkiej Brytanii i Irlandii. Praca składa się ze wstępu, pięciu rozdziałów, podsumowania i wykazu literatury. W rozdziale pierwszym zawarte zostały podstawowe pojęcia z zakresu prawa wyborczego w Polsce, istoty wyborów, funkcji wyborów i systemów wyborczych. Wyjaśnienie terminologii poprzez perspektywę emanacji woli suwerena oraz aspekt legitymizacyjny jest konieczne do zrozumienia systemów wyborczych omówionych wkolejnych rozdziałach. Wybory to podstawowa forma uczestnictwa w życiu politycznym i dla wielu wyborców jedyna. Liczba przeprowadzanych elekcji znacząco wzrosła pod koniec XX wieku m.in. w wyniku decentralizacji – wybór władzy ustawodawczej, wykonawczej i samorządowej czy przedterminowych wyborów. W rozdziale drugim zawarto podstawowe założenia jednomandatowych okręgów wyborczych. Ważnym elementem jest przedstawienie wad i zalet jednomandatowych okręgów wyborczych. Przedstawiono również przykłady państw, w których jednomandatowe okręgi wyborcze są podstawą lub jednym z elementów ordynacji wyborczego. Prawo Duvergera i efektywna liczba partii zostaną omówione na koniec rozdziału jako istotny element dyskursu o jednomandatowych okręgach wyborczych. Rozdział trzeci w całości jest poświęcony spersonalizowanemu systemowi proporcjonalnemu STV – Single Transferable Vote – Pojedynczy Głos Przechodni. Poza rysem historycznym i podstawowymi założeniami systemu omówiono warianty agregacji głosów, które są niezwykle istotnym elementem systemu. Spora liczba wariantów wynika z wielu prób wymyślenia wersji, która przy zachowaniu zalet, pozbawiona byłaby wad. Rozdział czwarty zawiera omówienie systemu wyborczego Wielkiej Brytanii. Zawarto wnim rys historyczny, zasady ustrojowe monarchii konstytucyjnej oraz omówienie głównych partii politycznych. Brytyjską scenę polityczną zdominowały wprawdzie dwie partie: Partia Konserwatywna i Partia Pracy, które obejmują większość członków Parlamentu Europejskiego, Parlamentu Szkocji i Zgromadzenia Walii. To wąskie grono chcą rozszerzyć m.in. Liberalni Demokraci oraz Partia Niepodległości Zjednoczonego Królestwa. Zawarto również krótką analizę wyborów do Izby Gmin z 2015 roku. Ostatni rozdział jest poświęcony omówieniu systemu wyborczego Irlandii. Tu również zawarty jest rys historyczny, podstawowe zasady ustrojowe i przybliżenie głównych partii politycznych. W Irlandii istnieje system wielopartyjny. Od lat trzydziestych ubiegłego wieku dwiema najsilniejszymi i rywalizującymi partiami są: narodowo-republikańska Fianna Fáil, założona przez przeciwników traktatu brytyjsko- irlandzkiego z 1921 roku, oraz chrześcijańsko-demokratyczna Fine Gael, założona przez zwolenników traktatu. Do liczących się partii należą: Partia Pracy, Postępowi Demokraci oraz Lewica Demokratyczna. Zawarta jest też analiza wyborów parlamentarnych z 2016 roku