W cieniu idealizmu. Pojęcie fantazji w dwóch rysach historycznoliterackich lat 60. XIX wieku

Abstract

Celem niniejszego artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, dlaczego fantazja stała się pojęciem negatywnym w zarysach historycznych Elizy Orzeszkowej i Aleksandra Tyszyńskiego. Fantazję traktuję jako poliwalentne i proteuszowe pojęcie, którego sens wykracza poza dyskurs literacki XIX stulecia i którego źródeł trzeba szukać (też) gdzie indziej. Lektura tekstów tego okresu przekonuje, że znaczenie fantazji aktualizuje się na przecięciu różnych dziedzin: polityki i historii (romantyzm polityczny), psychologii i fizjologii (władza poznawcza), wreszcie – estetyki, a w jej obrębie także w namyśle nad literaturą.