Relacje przyczynowo-skutkowe pomiędzy czynnikami produkcji a wzrostem gospodarczym w Polsce w latach 1992–2012 z uwzględnieniem roli bezpośrednich inwestycji zagranicznych

Abstract

Celem artykułu jest analiza i ocena relacji przyczynowo-skutkowych zachodzących pomiędzy głównymi czynnikami produkcji a PKB w Polsce w latach 1992–2012, z uwzględnieniem znaczenia BIZ, przy wykorzystaniu modelu wektorowej korekty błędem (VECM) oraz funkcji odpowiedzi impulsowych i dekompozycji wariancji składnika losowego w celu zidentyfikowania kluczowych narzędzi stymulujących wzrost gospodarczy w krótko-, średnio- i długoterminowej perspektywie czasowej. W zakresie analizy teoretycznej dokonano przeglądu międzynarodowej i krajowej literatury relacji pomiędzy BIZ i wzrostem gospodarczym oraz wyników badań związków przyczynowo-skutkowych zachodzących pomiędzy nimi. Analizę empiryczną przeprowadzono na podstawie danych statystycznych OECD i UNCTAD za lata 1992–2012, z wykorzystaniem metod ekonometrycznych, w tym: modelu VAR i kolejnego jego przekształcenia w postaci modelu VECM, analizy funkcji odpowiedzi impulsowych oraz dekompozycji wariancji składnika losowego. Przyjęto następującą hipotezę badawczą – pomiędzy czynnikami produkcji a PKB w Polsce w okresie krótko-, średnio- i długookresowym zachodzą zróżnicowane relacje przyczynowo-skutkowe. Wyniki analiz zmienności współczynników wrażliwości oraz stopnia wyjaśnienia zmiennych potwierdzą konieczność stosowania zróżnicowanego zestawu czynników produkcji maksymalizujących wzrost gospodarczy w Polsce, adekwatnie do okresu najsilniejszego ich oddziaływania. Głównymi czynnikami wzrostu gospodarczego w Polsce w perspektywie krótkookresowej są: nakłady brutto na kapitał trwały, eksport oraz BIZ, w średniookresowej – nakłady brutto na kapitał trwały, BIZ oraz R&D, natomiast w długookresowej – nakłady brutto na środki trwałe, zatrudnienie, BIZ oraz R&D. Ponadto wzrost wartości PKB silniej przyciąga napływ BIZ, wobec słabszego wpływu napływających BIZ dla wspierania wzrostu PKB. Fakt ten tłumaczyć można m.in. strukturą napływających BIZ do Polski, tj. spadającą wartością kapitałów własnych wobec rosnącego udziału kredytów i papierów dłużnych.