Koncepcja warstwowości dzieła literackiego Romana Ingardena ujęta w perspektywie ontologii egzystencjalnej i jej konsekwencja

Abstract

The article introduces the second aspect, apart from the formal-ontological one, in which Roman Ingarden developed his theory of stratification of literary works, namely existential ontology. The perception of the stratified structure of a literary work, representative for this perspective, focuses mainly on one concept: the ontic foundation. To elaborate this concept the philosopher again referred to the stratification of a literary work, interpreted as an artistic object. However, the aspect that is put under scrutiny here is the mode in which the particular strata exist, and not the idiosyncrasies of their essence, which remains in the center of interest within the formalontological realm. Further in my text, aesthetic concretization, i.e. the notion that is the consequence of the concept of stratification of a literary work understood as the result of its existential-ontological perception, is discussed. I substantiate my own position of disagreement with Ingadren’s claim that the stratified aspect remains present in the aesthetic object (concretization) to the extent of its intentional qualification proper for the given artistic object.

Artykuł przybliża drugi – obok formalno-ontologicznego – aspekt, w którym Roman Ingarden rozwinął swą koncepcję warstwowości dzieł literackich. Jest nim mianowicie ontologia egzystencjalna; reprezentatywne dla tej perspektywy postrzeganie wymiaru warstwowego dzieła literackiego, które ogniskuje się przede wszystkim wokół jednego zagadnienia/pojęcia: fundamentu bytowego. Za jego przyczyną filozof odwołuje się co prawda ponownie do warstwowości dzieła literackiego rozumianego jako przedmiot artystyczny, lecz nacisk kładzie tym razem na sposób istnienia warstw, nie zaś – co było domeną perspektywy formalno-ontologicznej – specyfikę ich uposażenia. Dalsza część artykułu dotyczy zaś zagadnienia, które stanowi konsekwencję koncepcji warstwowości dzieła literackiego (rozumianej jako rezultat jej postrzegania egzystencjalno-ontologicznego): konkretyzacji estetycznej. Uzasadniam w nim mianowicie swój sprzeciw wobec stwierdzenia Ingardena, jakoby wymiar warstwowy był obecny – w takim samym stopniu swego intencjonalnego ukwalifikowania, jaki właściwy jest przedmiotowi artystycznemu – również w przedmiocie estetycznym (konkretyzacji).