Dialog kultur i pamięci w regionie ULB

Abstract

Książka „Dialog kultur pamięci w regionie ULB” pod redakcją Alvydasa Nikžentaitisa i Michała Kopczyńskiego jest owocem dyskusji prowadzonych w latach 2011-2012 podczas serii międzynarodowych seminariów poświęconych pamięciom historycznym w regionie ULB (Ukraina - Litwa - Białoruś). Inspiracją dla tego przedsięwzięcia była myśl wybitnych przedstawicieli polskiej emigracji politycznej, Jerzego Giedroycia i Juliusza Mieroszewskiego. Jeszcze w epoce „głębokiego” komunizmu stworzyli oni podstawy ideowe polityki zagranicznej dla niepodległej Polski oparte na trwałym pojednaniu z sąsiednimi narodami. Jednak „Historia góruje nad współczesnością, tak jak ojciec góruje nad swym nieletnim synem”, jak pisał Juliusz Mieroszewski. Nie można do historii odwrócić się plecami, przekreślić ją i pisać dzieje od nowa: pamięć społeczna nie jest „tabula rasa”, łatwo poddającą się dowolnemu zapisaniu przez propagandę czy politykę historyczną. Aby pomyślnie ułożyć stosunki międzynarodowe w regionie, konieczny jest dialog umożliwiający przebudowę sposobu myślenia o własnej przeszłości. Nie powinien prowadzić do utrwalania istniejących już klisz i stereotypów, będących immanentną częścią polskiej, litewskiej, ukraińskiej, białoruskiej czy rosyjskiej wielkiej narracji, które budowano w XIX i XX wieku, często w imię odróżnienia się za wszelką cenę od sąsiadów lub zasady „divide et impera”. Powracając do bolesnych niekiedy wydarzeń z przeszłości, należy spojrzeć na nie z innej niż własna perspektywy, rozważyć racje zaangażowanych stron. Takie właśnie spojrzenie oferuje publikacja „Dialog kultur pamięci w regionie ULB”.